Artikel Dyslexie

Uw kind dyslectisch? Over onderzoek en begeleiding.

De vraag of uw kind dyslectisch is wordt al snel gesteld als er problemen zijn met het leren lezen of het aanleren van de spelling. Gelukkig zijn we de laatste jaren veel alerter geworden op de signalen die kunnen wijzen op dyslexie. Hierdoor kunnen we ook sneller de juiste ondersteuning bieden op school en is er vooral meer begrip voor het kind met forse lees- en spellingproblemen. Op internet, in boeken en in tijdschriften is volop informatie te krijgen over dit onderwerp. Ondanks al deze informatie is het nog niet zo gemakkelijk om de conclusie te trekken dat er bij uw kind sprake kan zijn van dyslexie. Dit komt omdat er momenteel nog steeds veel onderzoek gedaan wordt naar de oorzaken van dyslexie en er nog niet voldoende eenduidigheid is om tot concrete criteria te komen. Daarmee is het vaststellen van dyslexie mede afhankelijk geworden van de interpretatie, die een onderzoeker aan de voorhanden zijnde criteria geeft

Onderzoek naar dyslexie
Als basis voor het onderzoek kan worden uitgegaan van een werkdefinitie dyslexie, die is opgesteld door de Gezondheidsraad in 2000 en herschreven in 2003. Deze definitie gaat vooral uit van de manier waarop een kind leest of spelt. "Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spelling op woordniveau."
Het onderzoek naar dyslexie zal moeten uitwijzen dat het om een achterstand gaat, die mogelijk het gevolg is van een lees- of spellingstoornis.
Kinderen met dyslexie hebben vooral een probleem met de directe woordherkenning: zij vinden het moeilijk om snel klanken te herkennen en van elkaar te onderscheiden.
Doordat het herkennen van geschreven en gesproken klanken niet vanzelfsprekend verloopt ontstaan er problemen op het gebied van lezen en spelling.
Met een hardnekkig probleem wordt bedoeld dat een leerling steeds dezelfde fouten blijft maken, ondanks dat er door de school al extra hulp is geboden. Dit kan gaan om specifieke hulp in de klas, of tijdens remedial teaching gedurende langere periode. Wanneer het gaat om een gewone achterstand, bijv. doordat uw kind een groot aantal lessen heeft gemist, zal na een kortdurende begeleiding de achterstand teruglopen en uw kind weer mee kunnen met het klassikale niveau. Als er sprake is van een hardnekkig leesprobleem zal de achterstand van een kind op het gebied van lezen of spelling veel groter zijn dan normaal gesproken verwacht zou kunnen worden. Deze achterstand kan, als er niet tijdig maatregelen worden genomen, in de loop der tijd oplopen tot meerdere jaren.

Ondersteuning op school en thuis
Wanneer uw kind opvallend achter blijft op het gebied van spelling of lezen is het van belang om in overleg met de school ervoor te zorgen dat er specifieke ondersteuning geboden wordt. Meestal kan dit het beste op school gebeuren. De mate van ondersteuning is vaak afhankelijk van de manier waarop de school zijn zorg voor leerlingen met leerproblemen heeft georganiseerd. In sommige gevallen kunt u in de thuissituatie ook hulp bieden bij het leren lezen en spellen. Daarbij is het een uitdaging om het lezen steeds leuk te houden voor uw kind. Het gebeurt nogal eens dat ouders in hun enthousiasme om hun kind te helpen juist het tegendeel bewerkstelligen en kinderen door het vele oefenen een hekel krijgen aan lezen. Vergeet niet, dat het uw kind waarschijnlijk veel extra moeite kost om een zelfde lees- of spellingprestatie te leveren als kinderen die een normale lees- of spellingontwikkeling doormaken! Heel vaak worden kinderen met dyslexie al geconfronteerd met hun fouten: het lezen gaat niet zo vlot als de andere kinderen in de klas, ze blijven langer steken in een laag niveau. Spelling gaat moeizaam. Voor dictees wordt vaak een onvoldoende gehaald, ondanks de inspanning. Wanneer van kinderen wordt verwacht dat zij zich ook ná schooltijd nog in gaan zetten kan dit leiden tot problemen. Misschien moet u zich dan beperken tot het regelmatig voorlezen van een leuk boek, zodat uw kind op een ontspannen manier toch talig bezig is.

Afspraken met de basisschool
U heeft er als ouder recht op om te weten hoe de school omgaat met kinderen die lees- en spellingproblemen hebben. Werkt de school met een dyslexie-protocol? Welke afspraken zijn er gemaakt voor specifieke ondersteuning? Hoe legt de school de vorderingen van uw kind vast? Stelt u deze vragen gerust tijdens een rapportenbespreking, of tijdens een afspraak met de klassenleerkracht. Als uw kind op termijn wordt aangemeld voor dyslexieonderzoek is het van groot belang dat de school de lees- en spellingvorderingen van uw kind over langere termijn heeft vastgelegd, en dat er regelmatig is getoetst.
Sinds 2001 is er een dyslexieprotocol, dat de scholen als leidraad kan dienen bij het maken van afspraken rond dyslexie. In het dyslexieprotocol wordt aangegeven hoe de school kinderen met lees- en spellingproblemen op een systematische manier kan helpen. Het geeft een uitstekend overzicht van beschikbare middelen om leesproblemen te signaleren en aan te pakken. Veel scholen in Noord-Brabant en Zeeland werken al met dit dyslexieprotocol. Als dit het geval is, en de school biedt uw kind goede ondersteuning, dan kan de periode t/m groep 4 worden ingezet om de lees- en spellingontwikkeling van uw kind goed in kaart te brengen.

Aanmelding voor onderzoek
Wanneer er vermoedens blijven dat er sprake is van dyslexie kan uw kind worden aangemeld voor onderzoek. Scholen in Brabant en Zeeland hebben de mogelijkheid om dit te doen via hun schoolbegeleidingsdienst. Daarnaast is het mogelijk het onderzoek te laten verrichten door een erkend orthopedagoog met diagnostische bevoegdheid, die beschikt over specialistische kennis op het gebied van leerstoornissen. Deze zal in overleg met de school en na uitgebreid onderzoek van uw kind de diagnose dyslexie kunnen stellen. Als er sprake is van dyslexie krijgt uw kind een dyslexieverklaring.

Dyslexie in het Voortgezet Onderwijs
gebeurt nogaHet l eens, dat er pas in het Voortgezet Onderwijs kan worden vastgesteld dat er sprake is van dyslexie. Dit hoeft niet betekenen dat de basisschool slecht werk heeft afgeleverd. Sommige kinderen kunnen hun dyslexieproblemen zo goed compenseren dat ze door de mazen van het net glippen. Als er dan in het Voortgezet Onderwijs nog meer teksten worden aangeboden en er moeten vreemde talen worden geleerd, blijken deze kinderen alsnog in de problemen te raken.

Dyslexieverklaring
De resultaten van het dyslexieonderzoek zijn de basis voor de dyslexieverklaring. Naast de persoonsgegevens staan in de dyslexieverklaring de bevoegdheden van de onderzoeker en de specifieke voorzieningen waarop uw kind een beroep op kan doen. De geldigheidsduur van een dyslexieverklaring is in principe onbeperkt omdat dyslexie een stoornis is met een structureel karakter. Het kan echter gewenst zijn om in de loop der tijd bepaalde onderdelen van de dyslexieverklaring aan te passen met het oog op veranderingen in aanpak of faciliteiten.

Remedial teaching
Remedial teaching is er op gericht om samen met uw kind te komen tot een optimaal leerresultaat. Bij kinderen met dyslexie betekent dit ondersteuning op het gebied van lezen of van spelling, of beiden. De aard van de ondersteuning is afhankelijk van de resultaten van het dyslexieonderzoek. Deze resultaten bieden aanknopingspunten voor specifieke hulp, toegespitst op de problemen van uw kind. Om uw kind optimaal te kunnen ondersteunen zal gebruik gemaakt moeten worden van verschillende leertheoretische principes. De lessen remedial teaching zullen moeten aansluiten bij de sterke kanten van uw kind en de manier waarop uw kind zich het beste nieuwe leerstof eigen maakt. Voor sommige kinderen kan de ondersteuning vooral cognitief zijn, bijv. door regels aan te leren en bepaalde afspraken te maken. Andere kinderen zijn vooral visueel ingesteld en zullen bijv. door het aanbieden van woordkaartjes de aangeboden leerstof langer vasthouden. Ook tactiele ondersteuning kan goed werken: sommige kinderen onthouden bijv. de schrijfwijze van de “au” beter als ze de “au” kunnen voelen op schuurpapieren letters. Bij goede remedial teaching zijn creativiteit en afstemming kernbegrippen!

Persoonlijke ondersteuning
Even belangrijk als een goede technische ondersteuning is het persoonlijke contact. Kinderen met dyslexie ervaren extra veel problemen tijdens hun schoolloopbaan en worden vaak geconfronteerd met hun onvermogen. Zij hebben regelmatig te kampen met onbegrip. Opmerkingen als “Zie je dat nou niet?” en “Kijk nou eens goed wat er staat!” kunnen bij een dyslectisch kind hard aankomen. In de persoonlijke ondersteuning is het vooral belangrijk om kinderen op een positieve manier te stimuleren. Ieder stapje vooruit is voor een kind met dyslexie een groot succes! Alleen met motivatie en doorzettingsvermogen zullen zij erin slagen het optimale uit hun mogelijkheden te halen.

drs. K. van Sparrentak
orthopedagoog

Literatuur:
Smits, A. en van der Helm, P. (2001). Good practice: behandeling van ernstige dyslexie binnen de school.
Remediaal, 2 (1), 10-14.
Wolters, I. (2004). Als je door de letters het woord niet meer ziet…Een zorg van school en thuis.
Amersfoort, CPS
Paternotte, A. (2005). De dyslexieverklaring. Over doel, rechten, betrouwbaarheid en bevoegdheid.
Balans, 18, 20-23.

bron:
VAN SPARRENTAK K. , Uw kind dyslectisch? Over onderzoek en begeleiding, http://www.bureaudidact.nl/artikelen/uw_kind_dyslectisch.htm, geraadpleegd op 26 november 2008

Unless otherwise stated, the content of this page is licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 License